ZAMKI W POLSCE - WOJ. POMORSKIE

W wielu miejscowościach województwa pomorskiego znajdują się zabytkowe zamki. Pochodzą z różnych epok i każdy z nich kryje w sobie inną historię. Bez wątpienia te najbardziej spektakularne na Pomorzu zostały wybudowane przez Krzyżaków i choć po niektórych pozostały już tylko resztki murów to warto będąc nad Bałtykiem zrobić sobie objazdową wycieczkę po okolicy.

 

BIAŁY DWÓR

W Podzamczu, nieopodal Kwidzyna, stoi Biały Dwór - dawny folwark obronny z XVI wieku. Miejsce to, położone przy dawnym Szlaku Bursztynowym, od wieków miało znaczenie strategiczne. Zbudowany przez Jerzego Sokołowskiego, dwór był wielokrotnie przebudowywany i wzmacniany - zyskał m.in. baszty, mury obronne i fosę. Przechodził przez ręce wielu rodów, aż po zniszczenia wojenne i powojenne zapomnienie.

Dopiero w latach 90. XX w. rozpoczęto jego odbudowę. Dziś znów zachwyca - zarówno swoją architekturą, jak i niezwykłą historią. Obecnie w jego wnętrzach mieści się restauracja i hotel.

SOBOWIDZ

W centrum spokojnej wsi Sobowidz, niespełna godzinę drogi od Gdańska, kryją się malownicze ruiny zamku, którego historia sięga XIV wieku. Wzniesiony przez Krzyżaków zamek pełnił funkcję strażnicy i ośrodka administracyjnego. Zniszczony podczas wojny trzynastoletniej, a następnie potopu szwedzkiego, został w XIX wieku rozebrany.

Dziś po potężnej warowni zostały jedynie gotyckie piwnice, fragmenty murów i fosa. Obecny budynek z czerwonej cegły nie jest zamkiem, to późniejszy dwór, wybudowany na terenie dawnego założenia obronnego. Oryginalnego zamku już nie odbudowano, ale jego nikłe pozostałości nadal fascynują miłośników historii.

 

 

SŁUPSK

Zamek Książąt Pomorskich w Słupsku to jeden z najważniejszych zabytków miasta. Zbudowany jako warownia, był później siedzibą książąt z dynastii Gryfitów. W XVI wieku przebudowano go w stylu renesansowym. Obecnie w zamku mieści się Muzeum Pomorza Środkowego, słynące z największej na świecie kolekcji prac Witkacego. Oprócz galerii sztuki można tu zobaczyć zbiory etnograficzne, historyczne i regionalne.

Zamek warto odwiedzić nie tylko dla historii, ale i dla klimatycznego widoku na rzekę oraz dobrze zachowanej architektury. Idealne miejsce na krótki spacer i zanurzenie się w pomorskiej przeszłości.

 

CZŁUCHÓW

W sercu Pomorza, z dala od tłumów, stoi imponujący Zamek w Człuchowie, świadek burzliwej historii i jedna z najważniejszych twierdz Zakonu Krzyżackiego. Choć dziś nie jest tak znany jak Malbork, to właśnie on był drugą co do wielkości warownią zakonną na ziemiach polskich.

Zamek zbudowano w połowie XIV wieku. Człuchów miał strategiczne znaczenie - leżał na ważnym szlaku handlowym i był znakomicie umocniony. Twierdza składała się z czterech skrzydeł, otoczonych murem i fosą - klasyczny przykład militarnej architektury zakonnej.

W 1466 roku, po wojnie trzynastoletniej, zamek przeszedł w ręce Królestwa Polskiego. Przez wieki zmieniał funkcje: był rezydencją starostów, magazynem wojskowym, a nawet więzieniem. Niestety, w XIX wieku część budynków rozebrano, a do naszych czasów przetrwała głównie wieża i część murów.

Dziś zamek odzyskuje swój dawny blask - trwają prace rekonstrukcyjne, a we wnętrzach mieści się ciekawe muzeum.

CZARNE

Zamek w Czarnem, a właściwie to, co z niego zostało, powstał w XIV wieku jako krzyżacka warownia strzegąca wschodnich granic państwa zakonnego. Miejscowość Czarne była wówczas znana jako Hammerstein, a zamek pełnił funkcję strażnicy i administracyjnego centrum komturstwa.

W odróżnieniu od monumentalnych twierdz pokroju Malborka czy Człuchowa, zamek w Czarnem był mniejszy, ale dobrze ufortyfikowany. Otoczony wodą i wałami, był trudny do zdobycia - co potwierdziły m.in. działania wojenne w czasie wojen polsko-krzyżackich.

Po sekularyzacji Zakonu Krzyżackiego w XVI wieku zamek przeszedł pod panowanie książąt pomorskich, a później Prusaków. Niestety, z czasem stracił znaczenie, zaczął popadać w ruinę i był rozbierany kamień po kamieniu.

Dziś po zamku zostały skromne pozostałości fragmenty murów i ziemne wały, które można odnaleźć na terenie dawnej fosy. Na miejscu znajduje się także tablica informacyjna z rysem historycznym i wizualizacją tego, jak zamek mógł wyglądać w czasach swojej świetności. Pod konec XIX wieku rodzina von Livonius na terenie dawnego zamku wzniosła nowy neogotycki pałac, który zachował się do dzisiaj. 

NOWĘCIN

W Nowęcinie nad jeziorem Sarbsko znajduje się przebudowany zamek. Z licznych źródeł wiadomo, że wieś założona została przez wielkiego mistrza krzyżackiego, a w XIV wieku znajduje się w rękach rodu Wejherów. Pierwszym właścicielem był Klaus Wejher, starosta słupski, który zdecydował się przenieść swoją siedzibę z leżącej w odległości 2 km Łeby właśnie do Nowęcina…i tym sposobem powstał murowany zamek…

 

Począwszy od 1781 roku, kiedy to budowla została sprzedana rodzinie von Somnitz, aż po czasy II wojny światowej, zamek bardzo często zmieniał właścicieli. Wśród szczęśliwców znaleźli się min. rodziny Schreder, Krockow, Strautz czy Rompler…Nowęcińskie „włości” były dość pokaźne – mowa tu o prawie 1500 hektarów gruntów. Na przełomie XIX i XX wieku rodzina Strautzów, dokonała gruntownej przebudowy zamku, przekształcając go w pałac. Wprawne oko, pomimo zmian dokonanych również w bezpośrednim otoczeniu zamku, dostrzeże ślady średniowiecznych wałów i zarys fosy…

 

Po II wojnie światowej zabudowania pałacowe były wykorzystane na potrzeby PGR-u. Później funkcjonował tu ośrodek szkoleniowo – wypoczynkowy…Obecnie we wnętrzach zamku funkcjonuje hotel i restauracja. 

Przebudowany w pałac - zamek w Nowęcinie...

  

 Pałac w Nowęcinie... Obecnie funkcjonuje tu hotel i  restauracja...

 

 

LĘBORK

 

W Lęborku, oprócz fortyfikacji miejskich, znajdują się pozostałości dawnego zamku krzyżackiego. Co prawda ze starych murów do czasów obecnych zachował się jedynie dom zakonny oraz młyn. Niestety dostęp do tego zabytku jest mocno utrudniony – w jego wnętrzach mieści się od osiemdziesięciu już lat – sąd rejonowy. Zamek wraz z fortyfikacjami wybudowali w  XIV wieku Krzyżacy. Składał się on pierwotnie z domu zakonnego, młyna i murów obronnych, a przez środek płynął Kanał Młyński. 

W rękach krzyżackich zamek pozostał do połowy XV wieku, wówczas jako lenno otrzymał go od polskiego króla - książę pomorski Eryk II… Za panowania pomorskiej dynastii zabudowania zamkowe zostały znacznie przebudowane, preferowano styl renesansowy…Kiedy w XVII wieku zamarł ostatni potomek pomorskiego rodu, zamek powrócił we władanie polskiego króla, który umieścił w nim swojego starostę… Niestety w trakcie potopu szwedzkiego, budowla uległa poważnemu zniszczeniu…

 

W drugiej połowie XVII wieku król polski przekazuje zamek ponownie jako lenno, rodzinie Hohenzollernów… W wyniku kolejnych rozbiorów Lębork znalazł się w granicach Prus…W okresie międzywojennym dokonano całkowitej przebudowy założeń zamkowych, rozebrano również mury obronne, pomieszczenia zaadaptowano na sąd…

 

 

W pomieszczeniach lęborskiego zamku mieści się sąd rejonowy...

  

Zamek w Lęborku... Widok od południowej strony...

Malownicze widoki nad rzeką Łebą w Lęborku...

 

 

KROKOWA

 

Z Krokowa wywodzi się najstarszy ze szlacheckich rodów pomorskich – von Krockov. Rodzina ta należała do najbogatszych w całych Prusach Wschodnich. Pierwsze wzmianki o wsi pochodzą z 1285 roku, a w dokumentach z tego okresu, jako właściciel wymieniany jest Gneomar Crockau…

 

Po pierwszym rozbiorze Polski dobra krokowskie zostały wystawione na licytację. Wygrywa ją zachodniopomorska linia rodu von Krockov z Pieszcza, i stan ten utrzymuje się aż do 1945 roku. W międzyczasie Luiza von Krockow  przebudowuje zamek i przekształca go w reprezentacyjny pałac. Zakłada również park krajobrazowy, słynny na całą osiemnastowieczną Europę.

 

Po II wojnie światowej w pomieszczeniach pałacu utworzono PGR. Obecnie w jego wnętrzach funkcjonuje hotel i restauracja.

Założycielami zamku w Krokowej była rodzina von Krockov...

Pałac w Krokowej...

 

BYTÓW

W niewielkiej miejscowości Bytów znajduje się zamek krzyżacki z XIV w. W XV wieku ziemie bytowskie wraz z zamkiem zostały przekazane przez Kazimierza Jagiellończyka w lenno księciu pomorskiemu Erykowi II. Od tej chwili zamek był wielokrotnie przebudowywany… Warownia nabrała charakteru obronnego… Otoczono ją ziemnymi fortyfikacjami i bastejami – tak by bez przeszkód móc prowadzić ostrzał artyleryjski z murów zamkowych.

 

Gdy w XVI wieku zamek znalazł się w rękach rodu Gryfitów, rozpoczęto jego przebudowę w wygodną i nowoczesną rezydencję. Wybudowano Dom Książęcy, Dom Wdów. Wraz ze śmiercią ostatniego z rodu Gryfitów, zamek przeszedł na własność państwa i zaczyna pełnić rolę siedziby starosty… Niestety podczas wojny polsko – szwedzkiej zamek spłonął… Całkowitej rekonstrukcji podjęto się dopiero w XIX wieku. Obecnie mieści się tu Muzeum Zachodnio-Kaszubskie, a także hotel i restauracja…

Zamek w Bytowie...

 

 Dziedziniec zamkowy...

 

 

RYNKÓWKA
 

Historia zamku w Rynkówce rozpoczyna się w XIV wieku, kiedy to komtur gniewski zaczął wznosić tu budowlę obronną. Pałac w obecnym kształcie pochodzi z końca XIX w. Dzisiejsza budowla zawiera w sobie relikty dawnego zamku, takie jak gotyckie piwnice, oraz część parteru, zachował się również układ fos.

 

 

 

 

OSIEK
 

Nad jeziorem Kałębie w miejscowości Osiek znajdują się nikłe pozostałości zamku krzyżackiego wybudowanego na początku XV w.

Warownia na przestrzeni lat przechodziła z rąk do rąk. Po 1466 r. zamek staje się siedzibą starostów polskich. Zostaje wówczas przebudowany na pałac w stylu renesansowym. W czasie potopu szwedzkiego zamek zostaje zniszczony przez najeźdźcę, dlatego w XVIII w. podjęto decyzję o jego rozbiórce. Do czasów obecnych zachowały się zaledwie fragmenty murów oraz zarys fos.

 

 

 
GNIEW

 
Zamek krzyżacki w Gniewie wybudowany został w XIV w. jako siedziba kontura gniewskiego. Pod koniec XV w. zdobyty przez wojska polskie staje się siedzibą starostów.

Po I rozbiorze Polski zamek trafił w ręce pruskie i był wykorzystywany jako spichlerz. Podczas II wojny światowej na zniszczonym przez pożar zamku, wojska niemieckie urządziły więzienie dla Polaków. Dopiero odbudowa przeprowadzona w drugiej połowie XX w. przywróciła mu średniowieczny wygląd. Obecnie na zamku znajduje się hotel.

 

 

 

 

 

GRABINY ZAMECZEK
 

W miejscowości Grabiny Zameczek natknąć się możemy na ruiny zamku krzyżackiego z początku XV w. To jedyny obiekt tego typu na terenie Żuław Gdańskich.

W połowie XVII w. zaadaptowano zamek na budynek mieszkalny, a następnie przebudowany na kaplicę filialną. Kolejne przebudowy z XIX wieku zatarły prawie całkowicie gotyckie pochodzenie zamku. Po II wojnie światowej obiekt był wykorzystywany na potrzeby Państwowych Gospodarstw Rolnych, obecnie stanowi własność prywatną.

 

 

MALBORK
 

Budowę zamku rozpoczęli Krzyżacy w XIII w. Przez następne stulecia, kiedy Malbork stał się stolicą zakonu krzyżackiego, twierdza znacznie się rozrosła. Całe założenie składa się z trzech budowli tj. Zamku Niskiego, Zamku Średniego oraz Zamku Wysokiego

W 1410 roku zamek został oblężony przez wojska Władysława Jagiełły, jednak szybko zrezygnowano z dalszych walk o twierdzę. Po wojnie Krzyżacy umocnili zamek nowymi fortyfikacjami. Mimo to, w 1457 r. wojska Kazimierza Jagiellończyka zdobyły zamek.

 

Po I rozbiorze Polski, Malbork znalazł się pod władaniem Prus. Zamek zaadaptowano na koszary wojskowe. Powoli zaczęto rozbierać część murów, planując docelowo rozbiórkę całego założenia. Jednak protesty społeczeństwa niemieckiego na szczęście nie dopuściły do tego i w 1803 r. wstrzymano prace rozbiórkowe.

Druga wojna światowa oraz ogromny pożar z 1959 r. doprowadziły zamek do ruiny... Odbudowano go jednak z niezwykłą starannością i udostępniono zwiedzającym. Zamek krzyżacki w Malborku został wpisany na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO w 1997 r. Ten fakt nie powinien budzić żadnych wątpliwości bowiem jest to największy z zachowanych w Europie średniowiecznych zamków.

 
 

 

 

 

SZTUM
 

Zamek krzyżacki w Sztumie wybudowano w XIV w. Pełnił funkcje siedziby wójta zakonnego, a także rezydencji wielkiego mistrza, dostojników zakonu oraz zakonnych gości.

Na mocy II pokoju toruńskiego zamek stał się siedzibą polskich starostów i pozostał nią aż do XVIII w. Na skutek I rozbioru Polski, zamek przeszedł pod panowanie pruskie. Został wówczas częściowo rozebrany i zaadaptowany przez władze pruskie na siedzibę Zarządu Dóbr Skarbowych. 

 

Po II wojnie na zamku znajdował się sąd powiatowy i prokuratura. Obecnie stał się siedzibą oddziału Muzeum Zamkowego w Malborku. 

 

 

 

 

KWIDZYN

Pierwszy zamek na tych terenach wznieśli Krzyżacy w XIV w. Istniał do XVI w. kiedy to budowla została zburzona a materiały z niej pozyskane zostały użyte do budowy zamku kapitulnego oraz innych budowli w mieście.

 

Nowy zamek stał się siedzibą kapituły pomezańskiej, a także centrum religijnym i polityczno-administracyjnym. Przez kolejne lata toczono przeróżne walki, zamek niejednokrotnie był niszczony, a za chwile odbudowywany. W XVIII w. skrzydło południowe zamku zostało przekształcone w magazyn spożywczy dla garnizonu wojskowego. Po pierwszym rozbiorze Polski zamek stał się siedzibą sądu, a część pomieszczeń przeznaczono na więzienie. 

W latach 1936-1945 po przeprowadzeniu szeregu prac adaptacyjnych, zamek stał się siedzibą hitlerowskiej szkoły Hitlerjugend. Po zajęciu miasta przez Armię Czerwoną warownia uniknęła poważniejszych zniszczeń. Splądrowano jedynie jego wnętrza. Obecnie mieści się w nim Muzeum w Kwidzynie.

 

 

 

 

 

 

 

PRABUTY

Zamek biskupi w Prabutach pochodzi z XIII w. Do XVI w. warownia była siedzibą biskupów kwidzyńskich, później przeszła w ręce pruskie.

 

Zamek został zniszczony, a następnie rozebrany pod koniec XVIII w. Do czasów współczesnych przetrwały piwnice zachodniego skrzydła z zachowanymi gotyckimi sklepieniami a także szczątki muru oporowego z widocznym zarysem wieży. Na ruinach zamku powstała urocza makieta dawnych zabudowań.

 

 

 

PRZEZMARK
 

W Przezmarku na półwyspie między jeziorami znajdują się ruiny XIV-wiecznej warowni. Pełniła funkcję siedziby prokuratora, a następnie wójta krzyżackiego.

 

Zaniedbywany przez stulecia popada w ruinę, a pod koniec XVIII w. podjęto decyzję o jego rozbiórce. Obecnie to co z niego pozostało jest udostępnione turystom. Tak przynajmniej można przeczytać na stronie internetowej. Zastałam niestety zamkniętą bramę.

 

 

DZIERZGOŃ

Ruiny w Dzierzgoniu są pozostałością zamku krzyżackiego z XIII w. W 1414 roku zamek spłonął po zdobyciu go przez wojska polskie, a w 1456 został prawie całkowicie rozebrany. W XVII wieku cegły z ruiny posłużyły do budowy kościoła reformatów.

Do czasów obecnych zachowały się fragmenty kamiennego muru oporowego.

 

ZAMEK W SKARSZEWIE

Zamek w Skarszewie został wybudowany w XIV w. przez zakon joannitów. Wkrótce potem został nabyty przez Krzyżaków, a opieka nad nim była sprawowana przez wójta z Tczewa.

Budowla na przestrzeni lat przechodziła z rąk do rąk, w 1466 roku otrzymali ją Polacy. Znacznych zniszczeń dokonali Szwedzi podczas potopu, a po przejęciu władzy na tych terenach przez władze pruskie w XVIII w., zamek został doszczętnie zrujnowany. W XIX w. miała miejsce przebudowa zamku na budynek mieszkalny i magazyn. Obecnie w jego wnętrzach mieści się Gminny Ośrodek Kultury.

 

ZAMEK KISZEWSKI
 

W miejscowości Zamek Kiszewski znajdują się ruiny najstarszego na Pojezierzu Kaszubskim zamku krzyżackiego. Jego powstanie datuje się na  początek XIV w.

 

Zamek wraz z folwarkiem zostały zniszczone w czasie potopu szwedzkiego. Zachowały się mury obronne i baszta z bramą wjazdową. Kiedy w połowie XIX wieku tereny te przeszły w ręce władz pruskich na średniowiecznych fundamentach wybudowano okazały dwór. Obecnie zabytek zachowany w formie ruiny jest w rękach prywatnych.